صمد محمدی، کارشناس اقتصاد بینالملل در گفتوگو با گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو ضمن اشاره ابعاد تاریخی، ژئوپلیتیکی و اقتصادی کریدورهای بینالمللی عبوری از ایران گفت: ایران بهدلیل جایگاه راهبردی خود در کریدورهای مهم بینالمللی شرق–غرب و شمال–جنوب، در موقعیت عبوری و پیونددهنده میان مناطق مختلف جهان قرار دارد. تحولات اخیر روابط بینالملل نیز شرایطی تازه و فرصتآفرین برای ایران ایجاد کرده است. محمدی با اشاره به تحولات در شرق اروپا، قفقاز و روابط چین با آمریکا اظهار داشت: «درحال حاضر روسیه از همکاری با آمریکا و ناتو در اواسط دهه ۲۰۰۰ به تقابل نظامی با غرب در زمان کنونی رسیده است. از سوی دیگر چین نیز با فشارهای راهبردی آمریکا در دریای جنوبی چین و تنگه مالاکا مواجه است و بهدنبال مسیرهای زمینی جایگزین است تا در صورت هرگونه تقابل یا تنش احتمالی با ایالات متحده، تجارت آن مختل نشود که خود نشان از تقابل و تنش حیاتی دو طرف است.
این کارشناس افزود: ایران در چنین شرایطی میتواند از موقعیت ژئوپلیتیک خود بهعنوان چهار راه ترانزیتی دنیا از طریق عبور کریدورهای شمال–جنوب و شرق–غرب از خود بهرهبرداری کند. بهعنوان نمونه درحال حاضر مهمترین منفعت ایران برای اعضای سازمان شانگهای و بریکس، همین موقعیت ژئوپلتیک و عبور کریدورهای بینالمللی از کشور است و ایران میتواند با فعالسازی این کریدورها، وزن و جایگاه خود در این سازمانها را ارتقا دهد و به یک کشور موثر در این سازمانها تبدیل شود.
وی با اشاره به عدم بهرهگیری از این فرصت تاریخی گفت: با گذشت نزدیک به ۳۰ سال از طرح اولیه کریدور شمال-جنوب، ایران هنوز نتوانسته است از ظرفیتهای این کریدور بهطور کامل بهرهبرداری کند. کریدورهای شمال–جنوب و شرق-غرب تنها یک مسیر حملونقل نیستند؛ بلکه بلکه فرصتی تاریخی برای ایران است تا از موقعیت ژئوپلیتیک خود در نظم جدید جهانی بهرهبرداری کند. با تکمیل زیرساختهای حیاتی همچون ریل رشت–آستارا و جلفا، ایران میتواند نهتنها منافع اقتصادی چشمگیری کسب کند، بلکه جایگاه سیاسی و امنیتی خود را نیز ارتقا دهد.
چالشهای داخلی و ضعف ساختاری
وی با اشاره مشکلات موجود در مدیریت کریدورهای بینالمللی بهویژه در ساختار تصمیمگیری گفت: شورای عالی ترابری از پیش از انقلاب تشکیل شده، اما هنوز نتوانسته مسائل اساسی ترانزیت را حل کند. وزارت راه نیز بهتنهایی توانایی پیشبرد چنین پروژهای را ندارد، چراکه این حوزه نیازمند هماهنگیهای گسترده دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی است.
محمدی با اشاره به ساختار تصمیمگیری در کشور روسیه بهعنوان یکی از مهمترین متقاضیان ترانزیتی ایران گفت: درحال حاضر پیگیری امور مربوط کریدور شمال-جنوب بهعنوان یکی از مهمترین پروژههای ترانزیتی روسیه بهواسطه نماینده ویژه در جایگاه معاون نخستوزیر پیگیری میشود. همچنین روسیه برای سایر امورد راهبردی خود نیز چنین جایگاهیی دارد.
